"Benim İstanbul’da doğup büyümüş olmak gibi nadir bulunan bir servetim var."
Sidney E. P. Nowill
2012 yılı ocak ayında Nihat Konca ile kış sezonunu açmak için Uludağ Kuşaklıkaya’ya kampımızı atmıştık. Amacımız Nowill kulvarını tırmanmaktı; fakat gece havanın bozması yüzünden tırmanışı gerçekleştiremeyip geri dönmüştük. O gün akşam eve döndüğümde ilk yaptığım iş, Nowill hakkında araştırma yapmak oldu. Bildiklerimin yanında aslında bilmediklerimin ne kadar fazla olduğunu o akşam görmüştüm. Uludağ’daki Nowill rotasının ötesinde, Ömer Tüzel’in Aladağlar kitabında adı geçen Sidney Nowill’in ötesinde bilinmeyen o kadar çok şey vardı ki! Nowill’in 1954 baskılı “Mountains of My Life” adlı kitabına tesadüfi bir şekilde ulaştıktan sonra karar vermiştim; Nowill hakkında bir makale yazacaktım. Bu yönde yaptığım ilk çalışma, internet üzerinden toplayabildiğim kadar bilgi toplamaktı, daha sonra da Nowill’in çocuklarıyla ( ? ) irtibata geçip güncel bilgiler edinmekti. Ekim ayında iş için Ankara’da bulunduğum bir zamanda, Bursa’dan gelen bir telefonla heyecanlanmıştım. İngiltere’den bir paket gelmiş. Merak edip açtırmıştım paketi ve içinden çıkanın 2 adet Sidney Nowill kitabı olduğunu öğrenince oldukça mutlu olmuştum. Teşekkürler Julian ve Edward Nowill…
Sidney Edward Payn Nowill, 1921 yılında Devriye sokak Moda/İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Nowill ailesinin geçmişi Osmanlı Türkiye'sinde İzmir/Bornova ve İstanbul/Moda’da 1700'lü yıllara kadar uzanmaktadır. Nowill’in Türkiye dağcılığındaki yeri ve Türkiye dağcılığına kazandırdıkları onu yakından tanıyanlar dışında pek fazla bilinmese de, ülkemizde başta Uludağ olmak üzere, Erciyes, Hasandağı, Toroslar, Kaçkarlar, Cilolar, Aladağlar, Ağrı ve bilinen bilinmeyen birçok dağda tırmanışları ve ilk çıkışları mevcuttur. 25 yaşına kadar çeşitli sağlık problemleri ve Hepatit rahatsızlığıyla mücadele eden Nowill, Avrupa’da patlak veren 2. Dünya savaşı sebebiyle tedavisini İstanbul ve Ankara’da devam ettirmiştir. Bu süreçte ailesinin teklifi üzerine zaman zaman İzmir Bornova’da teyzesi ve amcasının yanında kalmış, dağlarla ilk tanışması ve dağ sevgisi de buralarda başlamıştır. Nif dağı ve İzmir Yamanlar dağı bu anlamda ilk gittiği dağlar olmuştur.
Sidney 1 yaşında
Sidney Nowillİstanbul’a döndüğünde, 1940'lı yılların sonlarında Uludağ ve Alp’lere gitmeye başlamış ve buradaki anılarını 1954 yılında basımı yapılan “Mountains of My Life” adlı kitabında kaleme almıştır. Uludağ ile tanışmasından sonra, 1950 ve 1960'lı yıllarda Beceren Hotel sahibi Mehmet Beceren ile birçok kez Uludağ zirve tırmanışları yapmıştır. Uludağ böylece Türkiye’de en sık gittiği dağ olmuştur. 1993 yılında kaleme aldığı ve Türkiye’deki 72 yılını anlatan “Constantinople and İstanbul: 72 years of life in Turkey” kitabında, başka bir kitaptan aldığı aşağıdaki alıntı:
"Sidney Nowill meraklı bir adam. 1950’ler de Hilary ile ilk tanıştıklarında, onunla bir yürüyüş yapmak istediğini teklif etti, masum kız kabul etti. Onu taksiye bindirip İstanbul havalimanına getirdi. O daha önceden bir dolap çevirerek Bursa’ya bilet almıştı. Bursa’dan başka bir taksi ile Uludağ 1900 metrelere çıktılar. Çift birkaç saatlik bir yürüyüş ile zirvenin kuzey yüzündeki dik yamaçların tabanına geldiler. O çantasından ipi çıkardı. Hilary esaslı bir kız olmalı çünkü ipe bağlanmayı kabul etti ve sportmence, Sidney'in daha önce birkaç yıl öncülük ettiği, 130 metrelik merkez kulvar rotasını çıktılar. Hillary bu sınavı geçtikten sonra, ona evlenme teklif etti."
(“Sidney Nowill is a curious chap. When he first started dating Hilary in the 1950s he asked if she would come out for a walk with him, and the unsuspecting girl innocently agreed. He then jumped her into taxi and took her off to Istanbul Airport, from where he had craftily bought tickets to Bursa in advance. From Bursa he got another taxi and drove her up 1900 metres on the Uludağ, at which point it was only a couple of hours trek to the base of the North Face cliffs which guard the summit. It was only then that he pulled out the rope from his rucksack. Hilary must have been quite a girl because she consented to be roped up and sportingly followed the 130-metre Central Couloir route, which Sidney had pioneered some years previously. After she had passed this exam, he proposed to her.” )
Uludağ Keşiştepe’de ki Volfram Kulvarı/Diyagonal rotasının belki bilinen en eski çıkışı belki de ilk çıkışıdır bilinmez. Sidney Nowill, 1950’lerde Hilary ile ilk tanıştığı zamanlarda, Uludağ’da kuzey yüzünün dik yamaçlarında Hilary ile birlikte 130 metrelik merkez kulvar rotasını tırmanmıştır.
Sidney Nowill ve Hillary Nowill - (Foto: Haldun Aydıngün)
Sidney Nowill Uludağ'da - (Foto: Haldun Aydıngün)1960'lı yıllarda gitmeye başladığı Aladağlar’da İngiliz ekiplerine liderlik yapmış ve yine 5 haziran 1964 yılında eşi Hilary Nowill ve yanındaki 2 kişi ile birlikte Demirkazık Hodgkin–Peck kulvarı rotasını tırmanmış ve aynı rotadan inişi gerçekleştirmiştir. Ashenden takma adıyla 1965 yılında Alpine Journal'a gönderdiği tırmanış raporlarında Hodgkin–Peck kulvarı tırmanışının raporunda yaptığı kulvar içinde ki V çentik ( V-notch ) tanımlaması belki de halen bizim de kullanmakta olduğumuz tanımlamanın öncüsüdür.
1966 yılında Sidney, yine İngiliz bir ekip ile bu kez Cilo & Sat dağlarındadır. Gizlilik yüzünden bölgenin haritalarına ulaşamadıkları için, 1937'de bölgede 4 ay kalıp; coğrafik araştırmalar ve bölgenin haritalandırmasını yapan Hans Bobek’in haritaları, Muvaffak Uyanık ve Latif Osman Çıkıgil’in bilgileri ile bölgede tırmanışlar gerçekleştirirler.
Nowill'lerin şirketi İstanbul 1895
Nowill 30 yaşında İstanbul'da işyerinde30 haziran 1966'da, daha önceden Uyanık ve Çıkıgil’in önermesi üzerine Sat dağlarında daha önce çıkışı yapılmamış 3520 metrelik bir zirvenin güneydoğu yüzünden ilk çıkışını gerçekleştirirler. Sidney Nowill, Peter Ledeboer, Elisabeth Parry, Henri Salamin ve Esmé Speakman’dan oluşan 5 kişilik ekibin 2 gruba ayrılmasıyla, 2 ip birliğinde yapılan tırmanış sonunda varılan zirveye “Virgin Summit ( Bakire Zirve )” adı verilir. 1967 yılında “Alpine Journal”’e gönderdiği tırmanış raporunda Nowill, dönemin Ankara’daki Fiziki Kültür Genel Müdürlüğü'nün yeni kurulan Türkiye Dağcılık Departmanı tarafından “Virgin Summit” adının kabul edilmemesi yüzünden “Bobek Tepesi” ya da “Uyanık Tepesi” adlarını önerdiklerini ve 1966'da yeni kurulan Türkiye Dağcılık Federasyonu tarafından Bobek Tepesi adının kabul edildiğini belirtmiştir.
1970'ler Uludağ Keşiştepe Volfram Kulvarı ve Vahşi Keşiş Rotası
Virgin Summit ya da Bobek Tepesi22 ocak 1968'de, Sidney Nowill, Muvaffak Uyanık, Şinasi Barutçu, Yılmaz Özen, Eşref Dumlu, Mehmet Ötüken, Ersin Alok ve Günay Alok tarafından İstanbul Dağcılık İhtisas Kulübü (DİK) kurulacak, 6-7 yıl varlığını sürdüren kulüp 1974-1975 yıllarındaki sıkıyönetim tarafından kapatılacaktır.
1973 yılında İngiltere Himalaya ekspedisyonuna katılmış, 1980 yılında ailesiyle Kaçkarlar’da ve İngiliz bir ekip ile Aladağlar Torasan bölgesinde tırmanışlar yapmıştır. Yine 1981 yılında Alpine Jornale’e gönderdiği Torasan ekspedisyonu raporunda, Aladağlara güneyden ulaşımın zorluklarından, Karsantı bölgesinin 12 eylül 1980 darbesi öncesi ülkedeki tüm karışıklıklardan uzak, güvenilir ve huzurlu bir yer olduğundan ve bölge insanının dost ve sevecen yaklaşımından bahsetmiştir.
1980'li yıllarda da birçok kez ziyaret ettiği Uludağ’ı 1989 yılında Haldun Aydıngün ile ziyaret etmiştir.
Sidney Nowill ile 1959 yılında evlendiği eşi Hilary Nowill’in iki erkek çocukları olmuştur, ömrünün son günlerini çocuklarıyla geçirmek için 1993 yılında Türkiye’den ayrılmıştır. Nowill halen hayatta , 91 yaşında, Londra’da bir hastanede tedavi altında pankreas kanseriyle mücadele etmektedir.
Sidney Nowill, ülkemiz dağcılığında bir karakter sadece ama kazandırdıkları çok fazla, son bir yıl içinde bile bu araştırmayı yaparken öğrendiklerimle bana kazandırdıkları çok fazla… Ersin Alok ile tanıştım mesela, 75inde genç, dinamik ve eğlenceli sesiyle Muvaffak Uyanık’ı, Latif Osman Çıkıgil’i anlattı telefonun öbür ucundan, bitmek bilmeyen enerjisiyle, kahkalarıyla. Muvaffak Uyanık’ın hiç bilmediğim “Dağlarımız” kitabına sahip oldum bu vesileyle Türkiye’de basılan ilk dağcılık kitabı olduğunu öğrendim. Daha niceleri kazındı, aklımın boş hanelerine…
Dağlarımızda ki değerleri unutmamak dileğiyle.
Serkan ERTEM
12 aralık 2012 / BURSA
İletişim: serkanertem at yahoo nokta com
KAYNAK:
Alpine Journale - 1965-1967-1981-1987 Mountains of My Life - Sidney E. P. Nowill 1954.
Constantinople and İstanbul: 72 Years of Life in Turkey - Sidney E. P. Nowill 1993.
Ersin ALOK, Haldun AYDINGÜN ve Yüksel KURANOĞLU’na bilgi birikimlerini paylaştıkları için ayrıca özel teşekkürler...