Küresel ısınmayı hızlandıran, yüksek miktarlarda üretilen karbondioksidin atmosferdeki oranını azaltmak için önerilen yöntemlere bir yenisi daha eklendi. Son çalışmalarla birlikte karbondioksidin “peridotite” türü kaya ile etkileştikten sonra kalsiyum karbonat gibi katı minerallere dönüştüğü keşfedildi. Bu yöntemle emilebilecek karbondioksit miktarı ise azımsanacak gibi değil.
Kayalar, tırmanışçıların her zaman ilgi alanları arasında, bahsettikleri konular içinde yer almıştır. Hatta öyle ki; geçtikleri yerlerde gözleri genelde etrafta kaya kütlesi arar. Türkiye’deki tırmanış bahçelerinin birçoğu da bu şekilde keşfedilmiştir. Türkiye’de özellikle spor tırmanışa yönelik ilginin artmasıyla tırmanışçılar arasında fikir ayrılıkları belirmiş, kayalar ve “bolt” konusu defalarca uzun uzadıya tartışılmış ama hala konu üzerinde fikir birliğine varılamamıştır.
Yukarıda yazdıklarımla yazıya ilginizi çektikten sonra asıl habere geçebilirim. Kayalarla bu kadar yakından meşgul olan ve onları merak eden bir diğer topluluk da bilim adamları. Onları tımanışçılar kadar sevip sevmedikleri bilinmez ama derinden inceledikleri kesin. İşte bu yazı da bu incelemeler sonucu sunulan doğanın içinden bir gelişmeyi duyurmak amacını taşıyor.
İnsanlığın yüksek miktarlarda ürettiği karbondioksidin doğal yollarla atmosferden ayrılması giderek zorlaşınca fazla karbondioksitten kurtulmak için yeni yöntem arayışları sürdürülüyor. Bu alanda elde edilen yeni bir gelişme New York’taki Columbia Üniversitesi’nin Lamont-Doherty Gözlem Evi’nden iki bilim adamı tarafından bildirildi. Jeolog Peter Kelemen ve Jeokimyager Juerg Matter küresel ısınmayı yavaşlatabilecek kadar çok miktarda karbondioksidi “peridotite” türü kaya ile etkileşime sokarak katı hale dönüştürebileceklerini açıkladılar.
Yapılan çalışmaya göre karbondioksit “peridotite” türündeki kaya ile etkileşiminden sonra kalsiyum karbonat gibi katı minerallere dönüşüyor. Bu yöntemle soğurulabilecek karbondioksit miktarı ise azımsanacak gibi değil. Kelemen ve Matter yılda ürettiğimiz 30 milyar ton karbondioksidin 2 milyar tondan fazlasının yeraltı mineralleri tarafından doğal olarak emildiğini söylediler.
Bu yöntem sayesinde emilim işlemi 1 milyon katına çıkarılabilecek!
Kayayla etkileşiminden sonra ortaya çıkan beyaz karbonat kanalcıkları - (Foto: Columbia Universitesi Lamont-Doherty Gözlem Evi)"Peridotite" sıkı, iri taneli bir volkanik kaya çeşidi. Çoğunlukla olivin ve piroksen minerallerinden oluşuyor. Yüksek oranda magnezyum ve kayda değer miktarda demir içeriyor.
Solda bir manto-peridotite ksenoliti, San Carlos Hint Rezervinden,Gila Co., Arizona, USA. Ksenolit yeşil olivince zengin, siyah orto-piroksin ve spinel kristalleri ve az miktarda çimen yeşili diopside parçaları içeriyor, ince taneli gri kaya ise bazalt. Sağda yeşil peridotite manto ksenoliti koyu bir yanardağ parçasının içinde, Almanya’daki Eifel volkanından (Foto:Wikipedia)
“Peridotite” yerküre mantosunun üst kısımlarında, yerkabuğunun hemen altındaki tabakada yoğun miktarda bulunuyor. Yeryüzünde de görülen “peridotite” e en çok Umman’da rastlanıyor. Umman petrol üretimi sırasında büyük ölçüde karbondioksit açığa çıkaran bir bölgeye oldukça yakın. Daha az miktarlarda ise Pasifik adalarından Papua Yeni Gine ve Kalidonya’da, Adriyatik kıyılarında ve çok az miktarda da Kaliforniya’da bulunuyor.
Umman’da karbonat mineraliyle kaplı bir çöl. - (Foto : Columbia Universitesi Lamont-Doherty Gözlem Evi)Kelemen ve Matter “peridotite” in yeraltından çıkarılıp direk karbondioksit üretiminin yoğun olduğu bölgelere getirilmesinin çok pahalı bir işlem olacağını saptamışlar. Bunun yerine karbondioksidin sıcak su içinde sıkıştırılıp Umman’daki kayalara enjekte edilmesini öneriyorlar. Bu teknikleri için bir de patentleri var.
Bir boulder problemi çözülüyor gibi görünse de aslında resimde bilim adamları bir parça karbonat minerali örneği alıyor. - (Foto: Columbia Universitesi Lamont-Doherty Gözlem Evi)"Peridotite” kayası bugüne kadar karbondioksidin soğurulması yolundaki ilk keşif değil. Daha önce de Kolombiya Üniversitesi’nden Klaus Lackner karbondioksidi soğurabilen suni ağaçlar kullandığı bir teknik geliştirmişti. Kelemen ve Matter iki yöntemin birlikte kullanılmasıyla yılda 4-5 milyar ton karbondioksidin emilebileceğini söylüyorlar.
Olası teknolojilerin ticari alanda kullanılabilmesi için önce daha fazla araştırma yapılması gerekiyor. Ama görünen o ki; bu kayalar üstlendikleri kurtarıcı rolleriyle tüm dünya tarafından çok sevilecek.
Kelemen ve Matter’in çalışması “Proceedings of the Natural Academy of Sciences” dergisinin 11 Kasım 2008 sayısında yer alıyor.
Kaynaklar:
http://www.wikipedia.org
http://msnbc-ntv.com.tr/news/465182.asp
http://news.yahoo.com/s/nm/20081110/sc_nm/us_climate_rocks
http://timesofindia.indiatimes.com/Earth/Rock_can_absorb_CO2/articleshow/3689218.cms